Ως γνωστόν, τζάμπα γεύμα δεν υπάρχει. Πόσο μάλλον, τζάμπα δρόμοι. Οι αυτοκινητόδρομοι είναι κάτι αρκετά ακριβό, το οποίο κάθε χώρα επιλέγει αν θα πληρώσουν οι χρήστες ή οι φορολογούμενοι, είτε να μοιραστούν το κόστος με κάποιο τρόπο. Ενδεικτικά, οι γερμανικοί υποδειγματικοί αυτοκινητόδρομοι (Autobahn) σχεδιάζονται, κατασκευάζονται και συντηρούνται αποκλειστικά από κρατικά χρήματα, ενώ οι ομοίως υποδειγματικές Autostrada της Ιταλίας είναι 100% ιδιωτικές εταιρίες που χρεώνουν τσουχτερά διόδια.
Στην Ελλάδα επί πολλά χρόνια οι αυτοκινητόδρομοι ήταν κρατική υπόθεση. Οι πρώτοι αυτοκινητόδρομοι κατασκευάστηκαν με κρατικά χρήματα στη δεκαετία του 1960, και το κράτος ανέλαβε τη συντήρησή τους, επιβάλλοντας μικρά διόδια σε ορισμένα σημεία του δικτύου. Λόγω της εγγενούς δυσκινισίας της κρατικής γραφειοκρατίας, με τα πρόσθετα μειονεκτήματα της «ελληνικής ιδιαιτερότητας», η υπόθεση «ελληνικός αυτοκινητόδρομος» έγινε σταδιακά άλλη μια θλιβερή ιστορία ελληνικής μιζέριας.
Ο προγραμματισμός εξελισσόταν εξαιρετικά αργά, με αποτέλεσμα στη δεκαετία του 1980 η όλο και αυξανόμενη κίνηση εκατομμυρίων αυτοκινήτων να περιορίζεται ακόμη στις εξαιρετικά ανεπαρκείς υποδομές του 1960. Η κατόπιν κρατικής ανάθεσης κατασκευή των έργων χαρακτηριζόταν από διαφθορά και εξαιρετικά αργούς ρυθμούς: μάρτυς της διαφθοράς η πρώτη βροχή που ξέφτιζε τα χαλίκια της ασφάλτου καινούριων δρόμων, ενώ για τους αργούς ρυθμούς κραυγάζει η Εγνατία Οδός, ένας αυτοκινητόδρομος 670 χιλιομέτρων που για να ολοκληρωθεί χρειάστηκε πάνω από είκοσι χρόνια! (σε όποιον Ευρωπαίο το πείτε, θα σας κοιτάξει με απορία). Η συντήρηση των αυτοκινητοδρόμων ήταν εξαιρετικά προβληματική και είχε ανατεθεί στο Ταμείο Εθνικής Οδοποιΐας, το οποίο εισέπραττε και τα διόδια. Ατυχώς, το ΤΕΟ ήταν ένας ακόμη κρατικός φορέας, στον οποίο διορίζονταν «δικά μας παιδιά», με αποτέλεσμα τα διόδια να πηγαίνουν σε μεγάλο μέρος σε μισθοδοσία υπαλλήλων. Παράλληλα, καμένες λάμπες και σπασμένες μπάρες αντικαθίσταντο μετά από μήνες, ενώ η έλλειψη διαχωριστικών ανάμεσα στα δύο ρεύματα στο μεγαλύτερο μήκος του δικτύου μας κατέτασσε πρώτους στην Ευρώπη σε θανάτους από τροχαία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Στέφανος Μάνος εισήγαγε τη λογική του αυτοχρηματοδοτούμενου οδικού έργου. Η Αττική Οδός ήταν ο πρώτος αυτοκινητόδρομος που κατασκευάστηκε από ιδιωτικές εταιρίες, με ιδιωτικά κεφάλαια σε χρόνο-ρεκόρ, με υψηλές προδιαγραφές στην ποιότητα της ασφάλτου και στην οδική ασφάλεια. Στην κοινοπραξία ανατέθηκε η είσπραξη των διοδίων, τα οποία αποπληρώνουν την κατασκευή και χρηματοδοτούν την συντήρηση του δρόμου. Έπρεπε να περάσουν περίπου δεκαπέντε χρόνια, για να αποφασίσει το Δημόσιο να ιδιωτικοποιήσει όλους τους αυτοκινητόδρομους της χώρας, προκειμένου να κατασκευαστούν με υψηλές προδιαγραφές, αλλά με αυτοχρηματοδότηση.
Σήμερα, το Ταμείο Εθνικής Οδοποιΐας έχει καταργηθεί (αποκαλύφθηκε μάλιστα ότι είχε μέσο κόστος μισθοδοσίας ανά υπάλληλο περί τις 26.000 ευρώ). Τα διόδια εισπράττονται από τις εταιρίες, στις οποίες έχει ανατεθεί η κατασκευή και συντήρηση των δρόμων και έχουν οριστεί περί τα 0,04 ευρώ ανά χιλιόμετρο. Και ξαφνικά, εμφανίζεται το κίνημα «διόδια stop», το οποίο καλεί τους πολίτες να μην πληρώνουν διόδια. Το κίνημα ξεκίνησε από κάποιους πολίτες της Βόρειας Αττικής, οι οποίοι αναγκάζονται πλέον να πληρώνουν διόδια για να μεταβούν στο κέντρο της πόλης. Επεκτάθηκε όμως σε όλη την Ελλάδα, εκμεταλλευόμενο το «νομικό κενό» ότι η μη καταβολή διοδίων δεν είναι παράβαση του ΚΟΚ και θεωρείται ιδιωτική διαφορά με την εταιρία εκμετάλλευσης, η οποία θα πρέπει να κινήσει τις σχετικές διαδικασίες για έκδοση διαταγής πληρωμής. Τα θέματα που εγείρει το κίνημα αυτό είναι πολλά, και θα προσπαθήσω να τα καταγράψω ακροθιγώς:
- «Να φύγουν όλα τα διόδια». Αν θεωρείς ότι το κόστος ενός αυτοκινητόδρομου πρέπει να βαρύνει όλους τους φορολογούμενους, ακόμη και αν δεν κάνουν χρήση του, ίσως έχεις δίκιο. Το να το πιστεύεις αυτό όμως υπονοεί ότι ανήκεις στο 60% των Ελλήνων που εμφανίζονται να μην πληρώνουν φόρους, οπότε ίσως είσαι στη λογική «θέλω να πληρώνουν όλοι οι άλλοι».
- «Τα διόδια αυξήθηκαν πολύ». Ναι, αυξήθηκαν πολύ σε σχέση με τα παλιά, μη ανταποδοτικά διόδια. Όταν ολοκληρωθεί ο δρόμος Αθήνας-Πάτρας, θα πρέπει να πληρώνεις 8 ευρώ, έναντι 4 που πλήρωνες παλιά. Όταν δεις όμως την ποιότητα του νέου αυτοκινητόδρομου, δεν νομίζω να νοσταλγείς τον παλιό δρόμο επειδή πληρώνεις 4 ευρώ παραπάνω. Εξάλλου, θα έχεις την εναλλακτική της παλιάς Εθνικής Οδού που θα είναι δωρεάν, και τότε θα δούμε πόσοι το εννοούν. Υπενθυμίζω και το προηγούμενο της γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, η οποία κοστίζει πάνω από 12 ευρώ, τιμή που δεν ωθεί κανέναν να πάει με το φέρι-μποουτ, καίτοι θα πλήρωνε τα μισά…
- «Τα διόδια είναι ακριβά». Αντικειμενικά, δεν είναι. Για να πας από την Αθήνα στην Πάτρα με το αυτοκίνητο και να επιστρέψεις, χρειάζεσαι περί τα 60 ευρώ για βενζίνη, και θα πληρώνεις και 16 ευρώ διόδια, περί το 20% του κόστους του ταξιδιού. Ξαναλέω, αν πιστεύεις ότι είναι ακριβά, ας περιμένουμε να δούμε εάν θα πας από την παλαιά, δωρεάν εθνική οδό για να γλιτώσεις 16 ευρώ…
- «Τα διόδια είναι παράνομα, γιατί δεν είναι έτοιμος ο δρόμος». Τα διόδια εδράζονται σε συμβάσεις του Ελληνικού Δημοσίου με Κοινοπραξίες, οι οποίες έχουν κυρωθεί με νόμο. Τα διόδια εισπράττονται, οι δρόμοι κατασκευάζονται. Απλώς η περίοδος παραχώρησης δεν ξεκινά με την παράδοση του έργου, αλλά από τώρα, τα διόδια δηλαδή χρηματοδοτούν την κατασκευή. Να σημειώσω εδώ ότι όταν ολοκληρωθεί ο δρόμος, όποιος δεν πληρώνει διόδια διαπράττει και το ποινικό αδίκημα του άρθρου 392 του Ποινικού Κώδικα, καθώς αποδέχεται την παροχή υπηρεσίας (χρησιμοποιεί τον σύγχρονο αυτοκινητόδρομο) με πρόθεση να μην καταβάλει το αντίτιμο. Αν εννοούν ότι σήμερα δεν είναι ποινικό αδίκημα η μη πληρωμή του, ίσως έχουν δίκιο. Πάντως, αστική διαφορά εξακολουθεί να είναι, και φοβάμαι ότι θα το διαπιστώσουν όταν τους επιδοθεί η διαταγή πληρωμής.
Πόσο δίκιο έχει λοιπόν το κίνημα κατά των διοδίων; Πού ήταν όλοι αυτοί όταν πληρώναμε διόδια που κατέληγαν στην κρατική γραφειοκρατία, αντί στην οδική μας ασφάλεια; Μήπως δεν τους πείραζε που σκοτωνόμασταν στους άθλιους αυτοκινητόδρομους, αρκεί που ήταν κρατικοί; Μήπως ιδεολογικά δεν δέχονται ότι μια ιδιωτική εταιρία είναι δυνατόν να κατασκευάζει άρτια οδικά έργα και να αποκομίζει κέρδος από αυτά; Θεωρούν ότι το Δημόσιο μπορεί σήμερα να χρηματοδοτήσει τέτοια έργα με δανεικά; Ή μήπως πιστεύουν ότι αυτά τα έργα πρέπει να κατασκευαστούν από το «Διεθνές Κεφάλαιο», το οποίο μετά θα μας τα δωρήσει; Πρόκειται για δαιμονοποίηση του κέρδους και της επιχειρηματικότητας, για στρουθοκαμηλισμό, ιδεοληψία, βλακεία, ή συνδυασμό όλων των παραπάνω;
Δημοσιεύτηκε στο: drassi.gr
Κωστής Λυμπουρίδης 