Θὰ ἔλεγέ τις, ὅτι ἡ χώρα αὕτη ἠλευθερώθη ἐπίτηδες, διὰ νὰ ἀποδειχθῇ, ὅτι δὲν ἦτο ἱκανὴ πρὸς αὐτοδιοίκησιν (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης)
Η αυτοδιοίκηση, η τέχνη δηλαδή του να διαχειρίζεται μια κοινωνία τα κοινά της ζητήματα εξ ιδίων, έχει λάβει διάφορες μορφές κατά το ρου της ιστορίας. Μία επιτυχημένη εκδοχή θεωρείται ότι έζησαν οι Αθηναίοι κατά το Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Ιδανικό μέγεθος πολιτείας, οικονομική ευρωστία, δουλεία για να μην ασχολείται ο πολίτης με τα τετριμμένα της καθημερινότητας, αλλά μόνο με την «Εκκλησία του Δήμου». Και εκεί, γινόταν συζήτηση για τα κοινά προβλήματα και λαμβάνονταν αποφάσεις. Άλλες εποχές…
Στη σημερινή εποχή ένα τέτοιο μοντέλο είναι εν πολλοίς ανέφικτο, ιδίως λόγω μεγέθους των κοινωνιών. Έτσι, έχει επικρατήσει το μοντέλο της αυτοδιοίκησης δι’ αντιπροσώπων, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Το 2010, στην Ελλάδα κατορθώσαμε να απωλέσουμε την αυτοδιοίκηση και στα δυο επίπεδα…
Η τοπική αυτοδιοίκηση ήταν κάποτε «τοπική». Κάθε χωριό είχε τον πρόεδρό του, κάθε πόλη το δήμαρχό της, οι οποίοι (υποτίθεται ότι) γνώριζαν τα τοπικά προβλήματα και σε συνεργασία με το τοπικό συμβούλιο αντιπροσώπων τα επέλυαν. Σταδιακά η κακοδιαχείριση και η διαφθορά έκαναν το μοντέλο αυτό μη διαχειρίσιμο. Έτσι προέκυψε το σχέδιο «Καποδίστριας» που προσπάθησε με οικονομίες κλίμακας και ουσιαστικά με απομάκρυνση της εξουσίας από την τοπική κοινωνία να δώσει μια λύση. Πάνω που αρχίσαμε να το συνηθίζουμε, προέκυψε το σχέδιο «Καλλικράτης». Πλέον δεν μπορούμε να μιλάμε για «τοπική» αυτοδιοίκηση. Ένα παραθαλάσσιο χωριό δεν μπορεί να «αυτοδιοικείται» μαζί με ένα ορεινό χωριό 50 χιλιόμετρα μακριά. Απλά αποδεχθήκαμε μια ακόμη αποτυχία να πατάξουμε τη διαφθορά και την κακοδιαχείριση. Και αντί να ψάξουμε για λύσεις στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης ενεργοποίησης της τοπικής κοινωνίας στα κοινά, της μεγαλύτερης διαφάνειας, ενημέρωσης, χρήσης διαδικτύου, κλπ, οδηγηθήκαμε στην εύκολη συνταγή της ακόμη μεγαλύτερης απομάκρυνσης από τον πολίτη. Είναι κι αυτό μια κάποια λύση, όχι όμως «αυτοδιοικητική»… Όσο για την Περιφέρεια, θα λέγαμε ότι μάλλον είναι άλλη μια βαθμίδα διοικητικής οργάνωσης, όχι όμως και «αυτοδιοίκηση»…
Σε εθνικό επίπεδο, κάποτε υπήρχε «αυτοδιοίκηση», με την έννοια ότι εκλέγαμε αντιπροσώπους, από τους οποίους προέκυπτε Κυβέρνηση που (υποτίθεται ότι) αντιμετώπιζε τα εθνικά προβλήματα. Προφανώς, οι αντιπρόσωποί μας διαχρονικά ασχολήθηκαν περισσότερο με το προσωπικό τους πρόβλημα (του εκ του μηδενός πλουτισμού) παρά για οποιοδήποτε άλλο εθνικό. Έτσι, διά της υπερχρέωσης του κοινωνικού συνόλου εξασφάλισαν (νόμιμη, πλην όμως όχι ηθική) απασχόληση στους ψηφοφόρους τους, για να πετυχουν την επανεκλογή τους. Διά της μη επίλυσης του ασφαλιστικού υποχρέωσαν τη σημερινή γενιά να εργάζεται για 700 ευρώ, προκειμένου να πληρώνει τη σύνταξη της ψηφοφόρου της, στην οποία έδωσαν δικαίωμα με 15 χρόνια δουλειά να βγει στα 35 της στη σύνταξη. Είτε δεν κατανόησαν τα προβλήματα, είτε τα κατανόησαν αλλά πέταξαν την καυτή πατάτα στον επόμενο…
Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό σύστημα δεν κατανόησε ότι δεν είναι αυτοσκοπός η διαιώνισή του: απλά εκπροσωπεί ένα ολόκληρο έθνος για να επιλύει τα προβλήματά του, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι πρακτικά ανέφικτο 11 εκατομμύρια Έλληνες να μαζευόμαστε κάθε πρωί στην «Εκκλησία του Δήμου» να τα συζητήσουμε…
Έτσι, νομοτελειακά, οι δανειστές μας το 2010 μας αφαίρεσαν την αυτοδιοίκηση. Ακριβέστερα, το 2010 οι Έλληνες αποδειχθήκαμε ανίκανοι προς αυτοδιοίκηση. Τοπική και εθνική…
Κωστής Λυμπουρίδης 